Les 11 --- Geen paniek: niet alles was mannelijk in het oude Griekenland …

 

Een korte terugblik. In de eerste tien lessen leerden we enkele zelfstandige naamwoorden: ὁ ἄνθρωπος (“de mens”), ὁ γεωργός (“de boer”), ὁ ἵππος (“het paard”), ὁ ἰατρός (“de dokter”) en ὁ σταθμός (“de stal”).

Al deze substantieven zijn mannelijk. Zij behoren alle tot éénzelfde verbuigings-type., m.a.w. zij vormen alle op dezelfde manier de accusatief enkelvoud (-ον), de accusatief meervoud (-ους), de genitief enkelvoud (-ου), de genitief meervoud (-ων) enz.

Het oud-Grieks kende natuurlijk ook vrouwelijke en onzijdige substantieven. In de volgende zinnen leren we er een paar:

 

1. Ὁ γεωργὸς οἰκίαν ἔχει. --- De boer heeft een huis.

2. Ἡ οἰκία τοῦ γεωργοῦ καλή ἐστιν. --- Het huis van de boer is mooi.

3. Ὁ γεωργὸς διὰ τῆς θύρας τὴν οἰκίαν εἰσέρχεται. --- De boer stapt door de deur zijn huis binnen.

 

Het substantief οἰκία is vrouwelijk. In tegenstelling met de reeds gekende mannelijke zelfstandige naamwoorden, die op -ος eindigen in de nominatief enkelvoud, is de laatste letter van οἰκία een α. Anders ook dan bij de mannelijke substantieven, waar het bepaald lidwoord ὁ is, is het bepaald lidwoord bij vrouwelijke substantieven ἡ in de nominatief enkelvoud.

In de eerste zin treffen we de vorm οἰκίαν aan, in de derde zin τὴν οἰκίαν: allebei accusatief enkelvoud, in de derde zin voorafgegaan door het bepaald lidwoord in de accusatief vrouwelijk enkelvoud. In beide gevallen gaat het om het lijdend voorwerp, in zin 1 van het werkwoord ἔχει, in zin 3 van het werkwoord εἰσέρχεται.

In zin 3 lezen we de woordgroep διὰ τῆς θύρας: “door(heen) de deur”. Het vrouwelijke substantief ἡ θύρα (genitief enkelvoud: τῆς θύρας) betekent dus: “de deur”. Het oud-Griekse woord θύρα (uitspraak: “thura”) en het Nederlandse woord “deur” zijn duidelijk (Indo-europese) familie van elkaar! --- Het voorzetsel διὰ vraagt hier de genitief.

Om af te sluiten nog kort iets over de werkwoordsvorm εἰσέρχεται in zin 3. De aandachtige lezer zal hebben opgemerkt dat εἰσέρχεται een passieve uitgang heeft (zie les 6: Ὁ γεωργὸς ὑπὸ τοῦ ἰατροῦ θεραπεύεται), maar actief vertaald wordt: “De boer stapt binnen”). Wie Latijn studeert of heeft gestudeerd kan deze grammaticale bijzonderheid vergelijken met de deponente werkwoorden in het Latijn: passieve uitgang, actieve betekenis.